Bæjarstjórn andmælir kröfu ríkisins kröftuglega
Snemma í febrúarmánuði gáfu lögmenn ríkisins, fyrir hönd fjármála- og efnahagsráðherra, út kröfur fyrir hönd ríkisins um þjóðlendur á eyjum, skerjum og hólmum innan landhelginnar. Súgandisey og Landey eru meðal þeirra eyja sem ríkið gerir tilkall til auk flestra annarra eyja á Breiðafirði. Mikil umræða hefur átt sér stað og kröfurnar vakið hörð viðbrögð víða.
Eigendur þeirra eyja sem ríkið gerir tilkall til þurfa nú að leggja fram gagnkröfu til Óbyggðarnefndar og sanna eignarhald sitt.
Jakob Björgvin Sigríðarson Jakobsson, bæjarstjóri, hefur meðal annarra gagnrýnt ríkið fyrir samráðsleysi í viðtali við Ríkisútvarpið og bent á að hægt hefði verið að spara ríkinu umtalsverðar fjárhæðir og vinnu með samráði við sveitarfélögin. Þá benti bæjarstjóri á í viðtali við Skessuhorn að það sé ekkert sem réttlætir það að halda þessum kröfum óbreyttum til streitu með tilheyrandi óþarfa áhyggjum og hugarangri fjölmargra Breiðfirðinga og annarra hagaaðila í landinu. Vísaði bæjarstjóri þar til fyrirliggjandi form- og efnislegra galla á kröfugerð ríkisins.
Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, fjármála- og efnahagsráðherra, dró í land með skrifum sínum á visir.is þar sem hún greinir frá því að hún hafi farið þess á leit við óbyggðanefnd að nefndin endurskoði afstöðu sína í þjóðlendumálinu. Þar áréttar hún einnig að tilgangur verkefnisins snúi ekki að því að sölsa undir sig land heldur sé markmiðið að eyða óvissu um eignarréttindi lands. Óbyggðanefnd hafnaði hins vegar beiðni ráðherra stuttu síðar. Taldi nefndin að hún myndi ekki einfalda málsmeðferðina gagnvart hugsanlegum rétthöfum eyja og skerja með tillögum ráðherra.
Bæjarstjórn Stykkishólms andmælir kröftuglega
Málið var tekið fyrir á fundi bæjarstjórnar Stykkishólms í gær, 29. febrúar, þar sem bæjarstjórn andmælti kröfulýsingu ríkisins af krafti. Bæjarstjórn bendir á augljósa óskýrleika í kröfu ríkisins og telur hana form- og efnislega gallaða. Í því samhengi bendir bæjarstjórn á að stórstraumsfjöruborð, sem talað eru um í kröfulýsingunni, er ekki þekkt landfræðileg lína og afar mikilvægt sé að draga umrædda línu með skýrum hætti til að tryggja nauðsynlegan skýrleika sem þjóðlendulögin gera ráð fyrir.
Þá telur bæjarstjórn einnig alvarlegan galla á kröfu ríkisins að hvergi sé minnst á netlög sem eru 115 metra frá stórstreymisfjöruborði landeignar eða niður á 6,88 metra dýpi. Sú eignarréttarlega staða er óumdeild enda fjallað um hana í fjölmörgum ákvæðum laga. Í kröfugerð ríkisins er þannig gerð krafa í eyjar og sker óháð því hvort svæðin liggi innan netlaga og ættu samkvæmt því að vera háð eignarrétti samkvæmt almennum lagaskilgreiningum. Bæjarstjórn telur frekari afmörkun ríkisins sé nauðsynleg til að tryggja vandaða málsmeðferð.
Þá krefst bæjarstjórn þess að fjármála- og efnahagsráðherra beini því til lögmanna ríkisins að endurskoða kröfugerð ríkisins heildstætt vegna augljós óskýrleika á kröfu ríkisins og þeirra form- og efnisgalla. Bæjarstjórn beinir því jafnframt til Óbyggðanefndar að hún yfirfari kröfugerð ríkisins og taki það til umfjöllunar hvort kröfugerð ríkisins uppfylli þau skilyrði um skýrleika sem þjóðlendulögin gera ráð fyrir, en bæjarstjórn telur í ljósi framangreinds ljóst að kröfugerðin uppfylli ekki kröfu um skýrleika. Bæjarstjórn óskar einnig eftir því að Óbyggðanefnd upplýsi á hvaða kortagrunni ætti að byggja til að afmarka stórstraumsfjöruborð. Bæjarstjórn óskar jafnframt eftir því að Óbyggðanefnd staðfesti að kröfulýsingarfresti verði frestað ótímabundið þar til ríkið hafi lokið við nauðsynlega endurskoðun á kröfugerð sinni.
Hægt er að lesa ályktun bæjarstjórnar í heild sinni hér að neðan.
Ályktun 22. fundar bæjarstjórnar Stykkishólms, 29. febrúar 2024:
Bæjarstjórn Stykkishólms andmælir kröftuglega fyrirliggjandi kröfulýsingu ríkisins varðandi eyjar og sker, enda er krafan óskýr og hún haldin efnis- og formlegum annmörkum.
Bæjarstjórn bendir í því sambandi á að engin landfræðileg afmörkun er á svæðum með kröfulínum sem dregnar eru milli tiltekinna punkta líkt og athugasemdir með lögum nr. 34/2020, sem umrædd málsmeðferð byggir á, gerði ráð fyrir að þannig að skýrt sé að öll landsvæði innan ákveðna marka í kröfu ríkisins séu lýst þjóðlendur og að undanskildar séu tilteknar eyjar eða aðrar landfræðilegar einingar innan umræddra marka sem séu eignarlönd. Ljóst er að kröfugerð ríkisins þarf að vera skýr hvað þetta varðar í ljósi þess að stórstraumsfjöruborð er ekki þekkt landfræðileg lína, en sér í lagi er mikilvægt að draga umrædda línu til að tryggja nauðsynlegan skýrleika sem þjóðlendulögin gera ráð fyrir.
Bæjarstjórn telur það vera alvarlegan ágalla á kröfugerð ríkisins að ekki er minnst á netlög þrátt fyrir skýra eignaréttarlega stöðu netlaga sem eru 115 metra frá stórstreymisfjöruborði landeignar eða niður á 6,88 metra dýpi, en sú eignarréttarlega staða er óumdeild enda fjallað um hana í fjölmörgum ákvæðum laga, sbr. t.d. laga nr. 58/1998 og 61/2006, 90/2011 og 132/2011. Í kröfugerð ríkisins er þannig gerð krafa í eyjar og sker óháð því hvort svæðin liggi innan netlaga og ættu samkvæmt því að vera háð eignarrétti samkvæmt almennum lagaskilgreiningum. Bæjarstjórn telur að ótækt sé að íslenska ríkið geri kröfur í eyjar og sker innan netlaga jarða, þvert ofan í gildandi lagareglur um eignarrétt á netlögum enda er ríkið þá að véfengja þýðingu lagareglna en ekki inntak heimilda. Bendir bæjarstjórn á að að nauðsynlegt sé að greina lögfræðilega stöðu netlaga jarða á strönd meginlands Íslands og eyja, sem eignaréttur er ekki véfengdur á og að mikilvægt sé að kröfugerð verði endurunnin með það að markmiði að gera hana landfræðilega skýrari með áherslu á afmörkun kröfusvæðis gagnvart stórstraumsfjöruborði og netlögum meginlands Íslands og eyja sem eignarréttur er ekki vefengdur á. Þá sé mikilvægt að farið sé kerfisbundið yfir kröfulýsingu og felldar verði út tilgreindar eyjur og sker sem eru nú landföst og utan málsmeðferðar Óbyggðanefndar.
Bæjarstjórn bendir á að frekari afmörkun ríkisins sé nauðsynleg til að tryggja vandaða málsmeðferð, en hætta er á að vegna fjölda mála sem eru undir vegna skorts á nánari afmörkun af hálfu lögmanna ríkisins muni það koma til með að koma niður á vandaðri málsmeðferð þeirra svæða þar sem heimildarrýni er mikilvæg. Í því sambandi hvetur bæjarstjórn til þess að ríkið afmarki sig við markmið laganna, þ.e. að greiða úr óvissu um eignarrétt á landi, en slík óvissa er ekki fyrir á Breiðafirði enda þar enginn afréttur eða lagalega óvissa til staðar. Ríkið er beinlínis að búa til ágreining sem er ekki fyrir hendi með fyrirliggjandi kröfulýsingu. Í þessu sambandi vísar bæjarstjórn til umsagnar Æðarræktarfélags Íslands við frumvarp til breytinga á lögum um þjóðlendur og ákvörðun marka eignarlanda, þjóðlendna og afrétta nr. 58/1998 sem varð að lögum nr. 34/2020.
Þá sé mikilvægt að farið sé yfir sérlög og heimildir sem taka til svæða innan málsmeðferðarsvæðisins og bendir á að í frumvarpi að lögum nr. 54/1995, um vernd Breiðafjarðar, kemur fram af hálfu ríkisins að um 200 hólmar og eyjar séu í eigu opinberra aðila eða nálægt 8% Breiðafjarðareyja, en ríkið er í fyrirliggjandi kröfugerð sinni að gera kröfu um að 98% eyja, skerja og hólma í Breiðafirði séu þjóðlendur í eigu ríkisins samkvæmt kröfunni þvert gegn því sem ríkið heldur fram í frumvarpi með lögum nr. 54/1995, um vernd Breiðafjarðar.
Bæjarstjórn krefst þess, á grunni framangreinds, að fjármála- og efnahagsráðherra beini því til lögmanna ríkisins að endurskoða kröfugerð ríkisins heildstætt vegna augljós óskýrleika á kröfu ríkisins og þeirra form- og efnisgalla sem fyrir liggja með vísan til meðalhófsreglu, jafnræðisreglu, lögmætisreglu og rannsóknarreglu stjórnsýslulaga.
Bæjarstjórn beinir því jafnframt til Óbyggðanefndar að hún yfirfari kröfugerð ríkisins og taki það til umfjöllunar hvort kröfugerð ríkisins uppfylli þau skilyrði um skýrleika sem þjóðlendulögin gera ráð fyrir, en bæjarstjórn telur í ljósi framangreinds ljóst að kröfugerðin uppfylli ekki kröfu um skýrleika. Mikilvægt er að Óbyggðanefnd setji fram skýra afstöðu um hvaða kröfur séu gerðar til skýrleika kröfugerðar, bæði gagnvart ríkinu og landeigendum, en m.a. er í kröfugerð ríkisins gerð krafa um nafngreindar eyjar og sker sem eru hluti meginlands og geta ekki fallið undir það svæði sem Óbyggðanefnd er að taka fyrir og þá eru kröfulínur ekki dregnar milli tiltekinna punkta líkt og athugasemdir með lögum nr. 34/2020 gerðu ráð fyrir. Í því sambandi óskar bæjarstjórn eftir því að Óbyggðanefnd upplýsi á hvaða kortagrunni ætti að byggja til að afmarka stórstraumsfjöruborð. Bæjarstjórn óskar jafnframt eftir því að Óbyggðanefnd staðfesti jafnframt að kröfulýsingarfresti verði frestað ótímabundið þar til ríkið hafi lokið við nauðsynlega endurskoðun á kröfugerð sinni, sbr. hér að framan.
Bæjarstjórn felur bæjarstjóra að koma á framfæri við ráðherra og Óbyggðanefnd nánari rökstuðningi framangreindu til stuðnings.
Bæjarstjórn samþykkir samhljóða framangreinda ályktun.
